چهار لنگ بختیاری

فرزند بی بی مریم معروف به سردار مریم بختیاری و علیقلی خان چهارلنگ بود. پدرش علیقلی خان پسر محمد علی خان پسر الله کرم خان پسر محمد حسین خان پسر ابدال خان از طایفه ی محمود صالح یکی از شاخه های بزرگ چهارلنگ بود. مادرش بی بی مریم، معروف به سردار مریم بختیاری دختر حسینقلی خان ایلخانی بختیاری بود. بی بی مریم در جنگ اول جهانی که بخش‌هایی از ایران اشغال و زیر نفوذ نیروهای استعمارگر روسی و انگلیسی قرار گرفته بود، به طرفداری از نیروهای آلمان و عثمانی و علیه نیروهای اشغالگر روس و انگلیس قیام کرد.

پدرش در بین طوایف زیادی از چهارلَنگ و در بین هفت لَنگ‌ها نیز جایگاه خاصی داشت و مادر شجاعش بی‌بی مریم به سردار مریم بختیاری شهرت داشت. بی‌بی مریم فرزند یکی از سران بختیاری بود که به دست پسران ناصرالدین شاه (سلطان مسعود میرزا ملقب به ظل‌السلطان) کشته شد.

پدرش در جوانی در اثر توطئه‌ای فامیلی وفات یافت. علیمردان خان، کودکی خود را نزد دایی‌های خود علیقلی خان سردار اسعد و خسروخان سردار ظفر گذراند و به مکتب رفت تا اینکه در سال ۱۳۰۲ خورشیدی بعد از مجزا شدن طوایف چهارلنگ از هفت لنگ به همراه برادر خود محمد علی خان به عنوان روسای این طایفه تعیین گردیدند. علیمردان خان پس از چندی بر علیه دولت رضاشاه شورید و بختیاری و شمال خوزستان را تصرف کرد اما نهایتا با تهاجم ارتش و پا در میانی دیگر خوانینِ بختیاری پس از یکسال جنگ در قهفرخ، فرخ شهر کنونی حاضر به صلح و تسلیم شد و به زندان قصر منتقل گردید. سرانجام در سپیده دم سال ۱۳۱۳ خورشیدی و برخلافِ امان نامه‌ای که رضاشاه صادر کرده بود در برابر جوخه اعدام قرارگرفت.

مرگ علیمردان خان تأثیر زیادی بر ایل بختیاری گذاشت تا حدی که دلیری‌های او در میدان جنگ به میانِ مثلها و شعرهای بختیاری نیز راه یافت و آهنگسازان برای او ترانه شیرعلیمردان را ساختند.

اگرچه در میان بختیاری‌ها نارضایتی‌های درون ایلی کم نبود. اما قیام علی‌مردان‌خان صرفاً از عامل فوق نشأت نمی‌گرفت. این نارضایتی‌ها از دوره ناصرالدین شاه که با قدرت گرفتن شاخه هفت لنگ، چهارلنگ‌ها به میزان زیادی از قدرت سیاسی محروم گشتند، وجود داشت. با این حال، عامل اصلی نارضایتی مردم، اسکان اﺟﺒﺎری ﻋﺸﺎﻳﺮ و اقدام بهتخت قاپو (یک جا ماندن عشایر در یک منطقه بیشتر از شش ماه) و خلع سلاح آنها بود. علیمردان خان از طایفه محمود صالح و چهارلنگ بود که در دوره رضا شاه حکم ایبیگی راگرفت که در آن زمان حکم ایلخانی را به محمد تقی خان شجاع الممالک از طایفه محمود صالح نوه چراغعلی خان بختیاری گرفته بود.